TARİHÇE

İlkçağdan günümüze kadar Zonguldak ve çevresinin tarihçesini kronolojik olarak sıraladığımızda,

Antik Dönem: (Frigyalılar, Persler, Helenizm)M.Ö. 1200lerde Ege Göçleri ile Anadolu’ya giren Deniz Kavimlerinden Frigler, Hititlerin (MÖ 2000-1200) yerini aldılar. Öncülüğünü Friglerin yaptığı Deniz Kavimlerinden Bitin, Mariandin, Migdon, adıyla bilinen topluluklar özellikle Zonguldak yöresine yöneldiler. Persler MÖ 555 de İran’da Med Devletini yıktıktan sonra Anadolu’ya girerek 546’da Lidya egemenliğine son verdiler. Bu dönemde Kapadokya Satraplığına (yerleşim yeri) bağlanan Zonguldak ve Çevresi MÖ V. yy da bu satraplığın bölünmesiyle oluşan Bitinya satraplığının içinde yer aldı. Daha sonra Makedonya İmparatoru Büyük İskender, Asya seferine çıktı. MÖ 334 de Pers Ordusunu Granikosta yenince, Perslerin Batı ve Kuzey Anadoludaki egemenliği sona erdi.

Romalılar Dönemi : ( MS I.yy-IV yy) Bitinya Romalıların egemenliğine girince (MÖ 74) Bitinya Vilayeti olarak yeniden örgütlendi. Romalılar buna göre Bitinya-Pontus-Paflagonya bölgelerindeki onbir kenti birleştirerek bağımsız bir genel valilik kurdular ve Zonguldak toprakları tümüyle bu eyaletin içinde kaldı.

Bizans Dönemi: Roma İmparatorluğu MS 395 yılında Doğu Roma (Bizans) ve batı Roma olarak ikiye ayrıldığında Zonguldak Bölgesi Doğu Roma İmparatorluğu içinde kaldı. XIII.yy. da iç kısımların Türkler tarafından, kıyıların ise Cenovalı Tüccar gemicilerce denetim altına alınması üzerine, Zonguldak topraklarında Bizans Yönetimi son buldu.

Anadolu Selçukluları Dönemi: Anadolu Selçuklu Devletinin kurucusu Kutalmışoğlu Süleyman Şah’ın komutanlarından Emir Karatekin bilindiği gibi Ulus, Bartın ve Devrek topraklarını ele geçirdikten sonra kuzeye yöneldi ve Zonguldak yöresini bütünüyle ele geçirdi. Bugün Bartın, Devrek ve Ereğli çevrelerinde yaşayan halkın dilinde ve yerleşim adlarında 24 Oğuz Boyunun isimleri (Kayı, Bayat, Alkaevli, Karaevli, Yazır, Döger, Dodurga, Yaparlı, Avşar, Kızık, Begdili, Karkın, Bayındır, Pecene, Çavuldur, Çepni, Salur, Eymür, Alayuntlu, Yüreğir, İğdir, Büşdüz, Yıva, Kınık) yaşatılmıştır.

Beylikler Dönemi: Anadolu Selçuklu Devleti’nin çöküş döneminde (XIII yy ilk yarısı) Zonguldak ve yöresini 1084 ele geçiren Emir Karatekin’in soyundan gelen Hüsameddin Çoban Bey Kastamonu merkez olarak Çobanoğulları Devletini kurmuştur.1335’te bağımsızlığını ilan eden Candaroğulları Beyliğine katıldı.

Osmanlı Dönemi: Candaroğlu Beyliğinin taht kavgasından yararlanan Yıldırım Beyazıt 1389-1403 yıllarında bu beyliği yıktı ve topraklarını Osmanlı sınırlarına kattı. XVII. Ve XVIII yy da Batı Karadeniz Bölgesinde daha çok askeri düzenlemeler önem kazanmıştır. 1830’lu yıllardan itibaren de yörede taşkömürünün varlığı kesin olarak bilinmekteydi. 1848 de yapılan inceleme ve düzenlemelerle taşkömürü bulunan yerler saptanarak havza sınırları ilk kez tanınmıştır. I. Abdülmecit’in fermanıyla Taşkömürü Havzası Evkaf-ı Celile-i Mülükane topraklarına dahil edilmiş I. Abdülmecit adına tapulanmıştır. İdaresi ve işletmesi de Hazine-i Hassaya verilmiştir.
Şimdiki Zonguldak şehir merkezi, Devrek’in kaza olmasından sonra, Devrek’in Çharşembe Müdüriyetine (Çarşamba Nahiyesi Çaycuma) başlanmıştır. 25 Kasım 1893 yılında Zonguldak sahilinde liman inşaatı ve kömür yükleme tesisleri yapımı için anlaşma yapıldı. Osmanlı Bankasının da taraf olduğu bu anlaşma daha sonraki yıllarda Taşkömürü Havzasına hakim olacak Ereğli şirketi Osmaniyesi’nin kurulmasının temelini oluşturacak olmasının yanı sıra Zonguldak’ın gelişmesini de sağlayacaktır.

Cumhuriyet Dönemi: 14 Mayıs 1920 de Zonguldak kazası Mutasarrıflık haline getirilerek, (TBMM’nin mutasarrıflık yaptığı ilk ilçe) kaza kaymakamı Ahmet Cevdet Bey mutasarrıf vekili olarak görevlendirildi. 1 Nisan 1924 te sancaklar kaldırılarak, Zonguldak bağımsız mutasarrıflığı vilayet yapıldı.1991 yılına kadar 14 ilçesi bulunan Zonguldak, aynı yıl Bartın İli Kurulması Hakkında Kanunla Amasra, Kurucaşile ve Ulus ilçelerini de içine alarak Bartın ili kuruldu. Ardından 1995 yılında Karabük İlinin Kurulması Hakkında Kanunla Karabük ilçesi il oldu. Bu ile de Eflani, Safranbolu ve Yenice ilçeleri bağlandı.

ULAŞIM

Zonguldak, ülkemiz ana karayolu güzergâhlar üzerinde değildir. Bu nedenle Zonguldak' a düzenlenecek gezilerin il coğrafyası ile sınırlı kalmayıp, Batı Karadeniz tur organizasyonu içinde ele alınması hem seyahat acentaları, hem de yörenin turizme açılması açısından daha doğru bir yaklaşım olacaktır.

İstanbul yönünden gelenler Düzce sapağından girip, kara ile denizin birleştiği kıyı şeridini izleyerek; Ankara yönünden gelenler ise Yeniçağa (Bolu- Gerede arası) yol ayrımından başlamak üzere bir orman denizinden geçerek ilimize gelirler.
Karayolunu yeğleyenler kışın çam ormanlarının yeşilliğindeki kar manzaralarını, baharda yeşilin her tonunu, güz mevsiminde de bir renk cümbüşüne dönüşen doğayı izleme fırsatı bulurlar.
Zonguldak, mavi ile yeşilin kucaklaştığı şirin, serin bir coğrafyaya; kara, deniz, hava ve demiryolu gibi farklı ulaşım olanaklarına sahiptir.

COĞRAFİ YAPI

Zonguldak, Batı Karadeniz Bölgesi'nde, Karadeniz'e batı ve kuzeyden kıyısı olan bir ildir. 3.310 km²lik yüzölçümüyle Türkiye topraklarının binde altısını kaplar. Karadeniz kıyılarından başlayan il toprakları, kuzeyden Karadeniz, kuzeydoğudan Bartın, doğudan Karabük, güneyden Bolu, batıda Düzce illeriyle çevrilidir.
Zonguldak yönetsel anlamda Merkez İlçe, Alaplı, Çaycuma, Devrek, Gökçebey ve Kdz. Ereğli, Kilimli ve Kozlu ilçelerinden oluşmuştur.

YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ

Zonguldak ili çok engebeli bir arazi yapısına sahip olup; il alanının % 56'sı dağlarla, % 31'i platolarla ve % 13'ü ovalarla kaplıdır.Akarsu vadileriyle yer yer derin bir biçimde parçalanmış olan il toprakları orta yükseklikteki dağlık alanlardan oluşur.Bol yağışlı bir iklime sahip olan Zonguldak, yerüstü su kaynakları bakımından oldukça zengindir. İlde Filyos Çayı dışında büyük akarsu olmamakla birlikte, çok sayıda akarsu vardır. Bu akarsular, il alanının sık bir vadi ağıyla parçalamıştır. 

Dağlar

Ağırlıklı yeryüzü şekillerini oluşturan dağlar; kuzey kesimlerinde 1000 metreyi bulmazken, orta kesimlerde 1200 metreyi aşmakta, güneyde ise yer yer 2000 metreye kadar ulaşmaktadır. Dağlar kıyıya koşut üç sıra oluşturduğundan kıyı ile iç kesimler arasında ulaşım güçleşir. Kıyıya yakın yükseltilerin oluşturduğu dağ sırasının altında zengin taşkömürü yatakları vardır.
Atyaylası Tepesi (710 m), Göldağı (771 m), Kantar Tepe (905 m), Orhan Tepe (920 m), Baba Dağı (1120 m), Soğukoluk Tepesi (1268 m), Kızıl Tepe / Kızıltaş)1468 m) ve Bacaklı Yayla ilin bilinen yükseltileridir.

Kıyılar

Karadeniz boyunca uzanan kıyı şeridinin tek önemli girintisi Kdz. Ereğli yakınlarındaki Baba Burnu'dur.
Doğuda Sazköy'den batıda Alaplı ilçe sınırına uzanan 80 kilometrelik kıyı bandında yer alan pek çok doğal plaj (koy) ve kumsal alanlar yöre halkının yaz aylarında günübirlik kullandığı belli başlı mekânlardır.

Akarsular

Filyos ve Gülüç Çayı; Devrek, Alaplı ırmakları; Üzülmez, Kozlu dereleri yörenin bilinen akarsu kaynaklarıdır. Ayrıca her biri akarsuların denize döküldüğü yer anlamına gelen Küçükağız, Ömerağzı, Çatalağzı (Çatalağız: Bir coğrafya terimi olup, ırmağın denize kavuştuğu yerde lığların birikmesiyle oluşan delta) İnağzı, Değirmenağzı, Çavuşağzı, Alacaağzı, Köseağzı, Mevrekeağzı ve İncivezağzı gibi ağızlara irili ufaklı pek çok dere akmasına karşın, yaz mevsiminde bu derelerin oluşturduğu kanyonların suyu azalmaktadır.En önemli akarsuyu Filyos Çayı olup 228 km. uzunluğundadır.

İKLİM

Zonguldak ili ılıman Karadeniz ikliminin etkisi altındadır. Her mevsimi yağışlı ve ılık olan Zonguldak'ta kurak mevsime rastlanılmamaktadır. En fazla yağış sonbahar ve kış mevsimlerinde görülür.
İlde mevsimler ve gece-gündüz arasında önemli bir sıcaklık farkı bulunmamaktadır. Denizden iç kesimlere doğru gidildikçe, iklim biraz daha sertleşir.
Yıllık ortalama sıcaklıklarda il genelinde önemli bir farklılaşma yoktur. Haziran, Temmuz ve Ağustos ayları ilin en fazla güneşli günlerinin yaşandığı aylardır. Yine bu aylar arasında deniz sıcaklığı ortalama 20 °C düzeyindedir.
Yıllık yağış ortalamasının 1.199 Kg/m² olduğu Zonguldak'ta, en yağışlı aylar 148.65 mm ile Aralık ve 141.72 mm ile Ocak aylarıdır. Yağışlar kıyılardan iç kesimlere doğru gidildikçe hem azalmakta hem de yağmurdan kara dönüşme özelliği göstermektedir.
İlde hâkim rüzgâr güneydoğu (keşişleme) yönündedir. İkinci derecede etkili rüzgâr ise kuzeybatı (karayel) yönündedir.
Zonguldak'ta en düşük nispi nem oranı % 70 olup, ortalama nispi nem oranı % 75'tir.