Page 77 - ZTSO_100.YILKİTAP

Zonguldak Ticaret ve Sanayi Odası 100. Yıl 74 Zonguldak Ticaret ve Sanayi Odası 100. Yıl 75

Zonguldak İli Nüfusu (1927-1960) Birinci Dünya Savaşı ve onu takip eden Kurtuluş tesislerini incelemesi için görevli gönderilmiştir.
Savaşı sonrası, milli bir demir-çelik sanayinin kurulması Bu incelemeden dönüşte verilen raporda da

Yıllar Nüfus Yıllık Ortalama Artış Hızı Şehir Nüfusu % Köy Nüfusu % yönündeki ihtiyacın açığa çıkmasına neden olmuştur. sanayinin Türkiye’de kurulması ve faaliyetlerinin
1927 267.965 23.06 33.366 12.45 234.599 87.55 Bunun yanı sıra demir ithalatının da ciddi maliyetlere sürdürülebilirliği için kömürün ve demir kaynaklarının
ulaşması, bu konu üzerine harekete geçilmesi ucuza ve düzenli olarak tedarik edilmesinin gerekliliği
1935 322.108 16.49 43.488 13.50 278.620 86.50
mecburiyetini doğurmuştur. Bunun üzerine Türkiye’de ortaya konmuştur.
1940 349.783 18.40 49.644 14.19 300.139 85.81 demir sanayi tesisi kurma konusu, 1925 yılında İktisat

1945 383.481 21.35 60.648 15.77 323.013 84.23 Vekâletince çalışılmaya başlanmıştır. Bu çerçevede; Tüm bu olumsuz görüşlerin üzerine, 1932 yılında bu
sefer Sovyetler Birliği’nden teknik bir uzman heyet
1950 426.684 28.14 63.055 14.78 363.629 85.22 Türkiye’de demir sanayi kurulumuna değecek kadar getirilmiştir. Onlar da demir sanayi tesisinin prensipte

1955 491.147 29.45 85.254 19.39 395.893 80.61 ham maddenin bulunup bulunmadığı, Türkiye’de
bulunan maden kömürlerinin demir sanayinde kabul edildiği varsayılarak, tesisin yerinin Ereğli
1960 569.059 26.66 123.094 21.63 445.965 78.37 kullanılabilmesi için kok üretimine elverişli olup olması önerilmiştir. Yine 1933 yılında hazırlanan sanayi

Kaynak: DİE, 2000 Nüfus Sayımı, Zonguldak 2002, Ankara, s.44. olmadığı ve ekonomik olarak, en verimli nerede ve
ne tarzda bu sanayinin kurulup kurulamayacağı gibi
Çaycuma ve Safranbolu gibi sanayi gelişmesine bağlı Karabük Demir-Çelik Fabrikasının konular araştırılmaya başlanmıştır.
olarak bağlantı kurulan çevre ilçeler olmuştur.
Kuruluşu Bu araştırmayı yapması için Avusturya’da Leopen
Zonguldak ve ilçeleri 1950 yıllarından itibaren yeni Karabük, Türkiye’nin tek demir-çelik fabrikası ile Maden Okulu
kuruluşların açılması ve var olan kuruluşların da gelişim profesörlerinden
göstermesi ve büyümesi nedeniyle yoğun iş gücü kimya sanayideki üç fabrikadan ikisinin yer aldığı Dr. Granigg’e
bir şehir olma özelliği taşımaktadır. Bu fabrikaların
talebinin yaratılmasına neden olmuştur. İlk aşamada bu vekalet verilmiştir. Mareşal Fevzi Çakmak kurulacak demir-çelik
talep, kırsal kesimden karşılanmıştır. Daha sonra çevre burada seçilmesi, sanayi planında yer alan üç Yaklaşık beş ayda
illerden ve Türkiye’nin göç veren kentleri olan Artvin, kriteri yerine getirmesinden kaynaklanmaktadır. hazırlanan araştırma tesisinin konumu için;
Trabzon, Kastamonu, Giresun, Çankırı ve Rize gibi O dönem için belirlenen bu kriterler, geri kalmış sonucunda, “Tesis, düşman donanmasının top menziline
illerden iş gücü talebi fazlasıyla karşılanmıştır. bölgelerin geliştirilmesi, en az maliyetle bu Zonguldak havzasına düşmeyecek kadar içeride, piyadenin
tesislerin kurulabilmesi ve son olarak milli savunma
1927 yılında Türkiye nüfusu 13.648.270 iken, gerekliliklerine uygun olmasıdır. demir sanayi ile ulaşamayacağı kadar kuytu, süvarisinin dört
Zonguldak’ın nüfusu 267.965 olarak belirlenmiştir. İl ilgili tesislerin nala kalkamayacağı kadar sarp bir yerde
büyüklüğü açısından 63 şehir arasından o dönemde Yeni savaştan çıkılan ve askerlerin yönetimde olduğu kurulabileceği kurulmalıdır.”
15. sırada yer almıştır. Bu durum kentsel nüfusun 1934 yılı ve öncesi döneminin siyasi yapısında, bu tarz anlaşılmış; fakat özelliklerini belirtmiştir.
Zonguldak için ne kadar önemli bir unsur olduğunu sanayi alanlarının yer seçiminin askerler tarafından demirin ve kok
ortaya koymaktadır. verilmesi ve bu kararın milli savunmaya uygun olması kömürünün
kaygısını taşıması doğal karşılanabilmektedir. dışarıdan alınması
Zonguldak ekonomisinden madencilik ve buna
bağlı diğer sanayi faaliyetlerinin ağırlığı çok eskilere Türkiye’de demir-çelik alanındaki ilk işletmenin, 19. gerektiğine
dayanmaktadır. Madencilik ve imalat sanayinde üretim yüzyılda askeri amaçlı top dökümlerinin yapıldığı vurgu yapılmıştır. Mareşal
kapasiteleri büyük miktarlarda olduğu için iş gücü Tophane’deki tesis olduğu bilinmektedir. Tanzimat Araştırma sürecinde jeolojik etütler, Türkiye’deki demir Fevzi Çakmak
talebi de buna bağlı olarak yüksektir. Bu bağlamda Dönemi’nde de Zeytinburnu’nda yine top ve benzeri kaynaklarının bu iş için elverişli olup olmadığı gibi
kentsel alanlar ve sanayi kuruluşlarına bağlı oluşan yeni silahların yapıldığı atölyelerin varlığı bilinmekle birlikte; konular ihmal edilmiştir.
kentsel alanlar, kentsel yerleşmenin önemini ortaya Cumhuriyet Dönemi’ne kadar harabe haline geldikleri Bunun üzerine 1927 yılında İktisat Vekâletince
koymaktadır. görülmektedir. Belçika, Fransa ve Almanya’daki demir sanayi