Page 44 - ZTSO_100.YILKİTAP
P. 44

Zonguldak Ticaret ve Sanayi Odası 100. Yıl  42                                                                                                                                                                                                        Zonguldak Ticaret ve Sanayi Odası 100. Yıl  43






                        Bu anlayış ile yetişecek olan iktisatçılar, sanayileşen               “1 Kasım 1922’de İstanbul’un fiilen Milli                                                        kambiyo borsasında satın alma ve komisyoncuların
                        ve bağımsız bir ekonomik sisteme sahip bir ülke                       Hükümet’in eline geçmesinden evvel M. M.                                                         da büyük çoğunluğu bu tüccar grubuna mensuptu.
                        oluşturulmasına katkıda bulunacaklardır.                                                                                                                               Müslüman-Türk grubunun elinde İtibar-ı Milli Bankası
                                                                                              Teşkilatının temas murahhası olarak çalışırken,
                        Milli İktisat anlayışının temelinde aynı zamanda “milliyet”           teşkilatımıza girmiş tüccarlar ve iş adamlarıyla                                                 ve Adapazarı İslam Ticaret Bankası dışında başka
                        ilkesi de bulunmaktadır. İlerlemenin ve gelişmenin ana                sıkı bir temas kurmuştum. Maksadım zafer olup,                                                   banka bulunmamaktaydı. Sigorta şirketleri arasında
                        unsurları milli ve bize özgü iken, liberalizmin ilkesi soyut          İstanbul, Milli hükümetin eline geçer geçmez,                                                    da Müslüman-Türklere ait bir şirket yoktu. Bu ve
                        ve gayri milli unsurlardan oluşmaktadır.                              İstanbul’da Türk tüccarını bir araya toplayacak                                                  benzeri nedenlerden dolayı; gerek nicelik gerekse
                                                                                                                                                                                               nitelik yönünden Müslüman-Türk girişimci grubunun
                        Bu düşünce etrafında bir araya gelen dönem aydınları;                 bir dernek kurmaktı. Önce maskelenmiş bir ön                                                     ekonomide egemen olması gerekmekteydi.
                        Müslüman-Türk tüccarların yetiştirilmesi ve ticaret                   teşkilatla çalışmaya karar verdik. Bu teşkilatın
                        hayatına kazandırılması amacıyla bir dernek kurulması                 adı “Türkiye İktisadi İstihbarat ve Neşriyat
                        için hazırlıklara başlamışlardır. O sırada işgal altındaki            Merkezi” idi. On kadar tüccarı biner lira ile ortak                                              Birliğin Kuruluşu
                        İstanbul’un Ankara Hükümeti’nin egemenliğine                          yaparak on bin lira sermayeli bir anonim şirket                                                  Türk Ticaret Yıllığı adı altında yapılan ekonomik istihbarat
                        geçmesi, süreci hızlandırmış ve Ahmet Hamdi (Başar)                   kurmuştum. Şirket 1922 yılı Haziran başında                                                      çalışması, İstanbul’un ateşkes dönemi ve sonrasında
                        ve on kadar ortak tüccar ile birlikte 1922 yılının Haziran            faaliyete geçti. “Türk Ticaret Salnamesi” adlı bir                                               Müslüman-Türk tüccar grubun ekonomi içindeki
                        ayında İktisadi Tedkikat, Neşriyat ve Muamelat Anonim                 eser yayınlamak bahanesiyle İstanbul’un bütün                                                    rolü ve payı ile ilişkili bir rapor ortaya koymuştur. Bu
                        Şirketinin kurulmasına neden olmuştur.                                yazıhanelerine adamlarımızı dolaştırmakta,                                                       rapor sonucunda Müslüman-Türk girişimci grubun

                        Ahmet Hamdi hatıralarında yaptıkları istihbarat                       ne kadar Müslüman-Türk tüccarı, ne kadar                                                         ekonomide hakimiyet kazanması, Milli İktisat anlayışı                                                                        Atatürk ve
                        çalışmalarını şu şekilde anlatır:                                     diğerleri olduğunu tespit etmekteydik.”                                                          etrafında toplanabilmesi için 18 Ekim 1922’de İstanbul’a      danışmayı sağlamak ve mesleki ihtiyaçları gidermek gibi        yanındakiler
                                                                                                                                                                                               Mudanya Ateşkesi çerçevesinde bir jandarma kıtası ile         rolleri bulunmaktadır.                                         Zonguldak’tan
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            ayrılırken.
                                                                                                                                                                                               Refet Paşa gelerek, çeşitli kişi ve gruplarla görüşmeler
                                                                                                    Kaynak: Ahmet Hamdi Başar, Osmanlı İmparatorluğu’nun                                       gerçekleştirmiştir. Bu görüşmelerde, Refet Paşa               Birliğe üye olabilmek için kişinin ticaretle uğraşıyor
                                                                                                               Çöküşü, Barış Dünyası, Sayı 53, 1966, s. 54.                                                                                                  olması ya da ticari alışveriş yapan çevrelerle bağının
                                                                                                                                                                                               Müslüman-Türk girişimci tüccarların oluşturduğu bir
                                                                                                                                                                                               derneğin kurulması ile ilgili bilgi verilmiştir. Böylelikle   olması veya ekonomik konularla ilgili yayınlarda yazar
                                                                                      Aynı yıl, kurulan bu şirket yoluyla İstanbul piyasasında                                                                                                               olması ve iki üyenin referans olması gerekmekteydi.
                   “Ecnebi ticaret çevreleriyle temas ederek                                                                                                                                   1 Aralık 1922’de Refet Paşa’nın önderliğinde Ankara
                   piyasa ve diğer konularda, haber toplama                           bulunan ticaret yapan tüccarların ne kadarının Müslüman-                                                 hükümetinin desteği ile Müslüman-Türk tüccarların             Milli İktisat ülküsü etrafında Müslüman-Türk girişimci
                                                                                      Türk, ne kadarının yabancı ve yerli gayrimüslim
                   işinde ise o zaman çıkarmakta olduğum                              tüccarlardan oluştuğunu saptamak için “Türk Ticaret                                                      oluşturduğu Milli Türk Ticaret Birliği Ahmet Hamdi ve         tüccar grubunu toplayıp, ekonomik alanda güç odağı
                   aylık Türkiye İktisat Mecmuası ve ayrıca                           Salnamesi (Yıllığı)” adı altında gizlice ekonomik bir                                                    arkadaşları tarafından kurulmuştur.                           haline getiren Milli Türk Ticaret Birliği, yine kendi
                   muhabiri olduğum Fransızca haftalık bir                            istihbarat çalışması yapılmıştır. Yaklaşık üç ay süren bu                                                                                                              denetiminde olacak şekilde İstanbul’da ticaret kesiminden
                   mecmuadaki çalışmalarımdan yaralanırdım.                           çalışmanın sonucunda; İmparatorluk merkezinde bulunan                                                    Birliğin Kuruluş Amacı                                        kişilerden oluşan örgütler kurulmasına öncülük etmiştir.
                                                                                                                                                                                                                                                             Amacı Türk toplumunda tüccarıyla, işçisiyle, esnafıyla
                   Az çok değerli kaynak sağlamıştım. Bir işim                        ithalat ve ihracat işleri ile uğraşan tüccarların sayısı yüzde                                           Milli Türk Ticaret Birliğinin sadece Müslüman-                tüm ticari birimlerin bir araya gelerek dünyaya karşı
                   de Anadolu’ya ait iktisadi haberleri bunlara                       dördü, komisyonculuk işiyle uğraşanların sayısı ise yüzde                                                Türk tüccarını, Milli İktisat düşüncesi altında bir           kolektif ekonomik bir güç oluşturarak iktisat savaşını
                   duyurmak, Avrupa ve yerli ecnebi gazete ve                         üçü geçmemektedir. Bu sonuç, tüccar ve ticari işleme                                                     araya getirmeyi, topluluğun bir güç odağı haline              kazanmak ve bu topluluklardan sağlıklı sosyal sınıfların
                   mecmualarda Anadolu’nun istediği haberleri                         sayının çok açık bir şekilde Müslüman-Türk girişimciler                                                  gelmesini sağlamayı değil; aynı zamanda girişimci             oluşmasını sağlamaktır. Bunlardan bir tanesi İstanbul

                   yayınlamayı sağlamaktı.”                                           aleyhinde olduğunu göstermektedir.                                                                       tüccarlar arasında hakem rolünü üstlenmek, hükümet            Umum Amele Birliği, bir diğeri ise 24 cemiyetin bir araya
                                                                                      Liman tamamen yerli ve yabancı gayrimüslimlerin                                                          denetiminde ithalat ve ihracat süreçlerinde konsorsiyum  gelerek oluşturduğu İstanbul Bilayeti Esnaf Cemiyetleri
                                                                                      elindeydi; dolayısıyla limanda çalışabilmek için                                                         ve tröstler gibi birlikler oluşmasına yardımcı olmak,         Heyet-i Müttehidesi örgütüydü. Her iki örgüt de Birliğin
                                                                                      Rumca, İtalyanca ya da Fransızca dillerine hakim                                                         ülkede yabancı sermaye ile kurulacak doğal kaynakların        idaresinde ve denetiminde ticaretle uğraşan toplulukları
                          Kaynak: Ahmet Hamdi Başar, Osmanlı İmparatorluğu’nun
                                     Çöküşü, Barış Dünyası, Sayı 53, 1966, s. 54.     olmak gerekmekteydi. Keza hisse senedi ve                                                                kullanımı, tüccarlar arasında birlik, beraberlik ve           bir arada tutmak amacıyla kurulmuştur.
   39   40   41   42   43   44   45   46   47   48   49