Page 33 - ZTSO_100.YILKİTAP
P. 33

Zonguldak Ticaret ve Sanayi Odası 100. Yıl  30                                                        Zonguldak Ticaret ve Sanayi Odası 100. Yıl  31






 14. yüzyıldan sonraki dönemlerde lonca sistemi   müdahale edilebilmekteydi. Bu denetim ve   Lonca sistemi ve fiyat uygulamaları yalnızca tüketiciyi   alanında Osmanlı’nın uluslararası platformlardaki
 yaygınlaşmıştır. Bu dönem için loncalar; çoğunlukla   müdahalenin bir diğer nedeni ise devletin ekonomik   değil, üreticiyi de koruyan önlem ve girişimleri   konumunu güçlendirmiştir.
 kamu otoritesinin belirlediği kurallar çerçevesinde aynı   düzeninde İslami değer yargılarının belirleyici ve   kapsamaktaydı. Üreticiler arasında haksız rekabetin ve   Osmanlı Devleti’nin ticaret alanında yaptığı bu
 meslek grubundan esnaf ya da zanaatkârların gönüllü   yönlendirici olmasıdır. Bu kapsamda piyasalardaki   tekelleşmenin oluşmaması için çalışmalar yapılmaktaydı.   işbirlikler, serbest dış ticaret anlaşmaları, yabancı
 olarak bir araya gelmeleriyle oluştuğu gibi siyasal   arz ve talep dengesi sağlanmakta, tekelcilik eğilimi   Piyasanın düzeni ile ilgili çalışmaların yanında loncalar   sermaye yatırımları ve dış borçlanmayı beraberinde
 otoritenin belirli bir meslek grubunda dağınık halde   engellenmekte, kalite kontrolü sağlanmakta, ürün ve   üyelerinin ekonomik olarak kötü olduğu durumlarda   getirmiştir. Bu yolla Avrupa devletleri, Osmanlı
 bulunan esnaf veya zanaatkârları bir araya getirmesi   hizmetlerde standartlaşma yakalanmaktaydı. Tüketiciyi   da yardım etmekte, sosyal yardım kurumu gibi hareket   Devleti’ni ekonomik denetimi altına almıştır. Bu
 ile oluşmuş birlikler olarak da tanımlanabilmektedirler.   korumak amacıyla, özellikle temel ihtiyaç maddeleri   etmekteydiler.  durumun bir diğer nedeni ise; Osmanlı’nın sahip
 Bu yapıya göre üretim ve iş hacminin büyümesine   için her yerde geçerli olan fiyat uygulamasından,   olduğu tımar sistemidir. Bu toprak düzeni; sanayileşme
 gerek duyulmuyordu; çünkü esnaf ve zanaatkârlarla   yabancılara verilen ayrıcalık haklarına ve hatta ihraç   süreci için gereken altyapının oluşmasını ve sermaye
 anlaşılarak ödemeler karşılığında işlerin tekeli, işin   yasaklarına kadar birçok uygulama denetim ve   Ticaret ve Sanayi Odalarının Kuruluş   birikiminin sağlanmasını engellemektedir. Yine

 niteliğine göre lonca mensuplarına dağıtılmaktaydı.   müdahale kapsamına girmekteydi.   ve Gelişim Süreci  devletin esnaf ve zanaatkârlar üzerinde uyguladığı fiyat
 Böylelikle üreticiler hem dışarıdan gelebilecek rekabete   Loncaların; her biri hem işveren hem de usta   Kuruluş ve Gelişim Süreci  uygulamaları, sıkı denetim ve müdahaleler ve bunun
 karşı korunmuş oluyordu, hem de kendi aralarındaki   kategorisinde sayılan esnaf ve zanaatkârların çıraklara   sonucunda meydana gelen teknolojik gelişmelerin takip
 rekabet engellenmiş oluyordu. Kısacası loncalar piyasa   kendi yanlarında meslek edinmelerini sağlamak,   19. yüzyılda gerçekleşen Tanzimat Fermanı kapsamında   edilememesi ve girişimciliğin engellenmesi de sermaye
 kurallarını kendileri belirlemekteydiler.  yine bu yolla mesleki eğitimler vermek gibi görevleri   yapılan iyileştirme çalışmaları, sadece siyasal ve hukuki   birikiminin önünü kesmiştir. Bu yaptırımların temelinde
 bulunmaktaydı.         boyutta gerçekleşmemiş, Osmanlı ekonomisinin içe
                        dönük, durağan yapısının çağdaş, dışa dönük, piyasa           Osmanlı’nın İslami düşünce yapısından kaynaklanan az
 Osmanlı Devleti’ndeki Gelişmeler  Lonca sisteminin en önemli özelliklerinden bir   dinamiklerine hakim bir yapıya dönüşmesine neden   üretim, az tüketim; yani var olanla yetinme anlayışı da
 diğeri ise gedik usulüne dayanıyor olmasıydı.   olmuştur.                            yatmaktadır.
 Osmanlı Devleti’nde ticaret ve sanayi odaları
 kurulmadan önce, kendi ihtiyaçları ve mevcut   Bu yöntem, tüketicinin korunmasına yönelik   Tanzimat Dönemi’nin yarattığı ekonomik ve toplumsal   19. yüzyılın sonlarına doğru Osmanlı Devleti’nin
 koşullar doğrultusunda batıya benzer yapılanmalar   yaptırımların uygulanmasına neden oluyor, girişimciliği   etkinin bir diğer yansıması da demografik yapıdaki   uluslararası ticari işbirliklerindeki rolü, ihracat malı
 oluşturulmuştur.   sınırlandırıyordu. Gedik usulüne göre; ihtiyaç yaratacak   değişimler olmuştur. Toplumda yaşanan olumlu etki,   olarak işlenmemiş tarımsal ürünleri sağlamaktır. Kendisi
 bir durum olmadığı taktirde herhangi bir kişinin yeni                                ise ihracat hacmini aşan ithal ürünler arasından temel
 Osmanlı Devleti’ndeki 19. yüzyıla kadar devam eden   bir işletme açması engellenmekteydi. Bir kişinin ustalık   yaşam alanlarının değişmesine ve göçlere neden olmuş;
 lonca sisteminde, tarım dışındaki ekonomik faaliyetler   sıfatını kazanması yetmiyor, o kentte bir ustanın vefatı   böylelikle nüfusta ciddi bir artış meydana gelmiştir.   tüketim mallarını satın almaktaydı. Bu sırada batılı
 ile uğraşan esnaf ve zanaatkârlar bulunmaktaydı.   ya da başka bir nedenle faaliyetlerini durdurması,   Gerek ekonomik yapıdaki olumlu değişimler, gerekse   yatırımcıların kendi ekonomik çıkarları çerçevesinde

 Herhangi bir esnaf ya da zanaatkârın ticaret yapabilmesi   işletmesini kapatması gerekiyordu. Böylelikle piyasa   nüfustaki artış, ticari sirkülasyonun artış gösterdiği başta   yaptıkları altyapı çalışmaları, sanayi devrimi, Balta
 için aynı meslek grubuna ait esnaf veya zanaatkârların   için bir talep oluşacak ve tüketicinin aleyhine bir durum   liman ve demir yolunun geçtiği yerleşim yerlerindeki   Limanı Antlaşması ile Osmanlı dış ticaret rejiminde
 bulunduğu loncanın üyesi olması gerekmekteydi.   söz konusu olmayacaktı. Bunların yanı sıra bu durum   kentleşme olgusunun hızlanmasına yol açmıştır. Yaşanan   yaşanan değişim gibi faktörler, yerli esnaf ve
 Böyle bir örgütlenme yapısı içine girmeleri   üretim sürecinde bazı dezavantajların oluşmasına   bu gelişmelerin uygulayıcıları olan tüccar, banka sahibi   zanaatkârların oluşturduğu loncaların sonunu getirmiştir.
 Osmanlı’nın provizyonizm ilkesini benimsemesinden   neden olmaktaydı. Üretim sürecinin bu tür denetim ve   ve bürokratlar; tüketim alışkanlıkları, dış borçlanma gibi   Loncaların işlevini kaybedip, kapanmasıyla yerlerine
 kaynaklanıyordu.  müdahalelere açık olması, yeni teknik ve uygulamaların   konulardaki değişimlerin hızlanmalarını sağladılar.  Tanzimat Dönemi’nin etkisiyle öncelikle danışma görevi
 Osmanlı Devleti ekonomisini provizyonizm ilkesi;   hayata geçmesini engellemekte, ekonomik alanda   Bu sırada dünyada yaşanan sanayi devrimi ve   bulunan, ticaret ve sanayi odalarının temelini oluşturan
 yani üretici yerine tüketicinin refah ve huzurunun   gelişmeyi olumsuz yönde etkilemekteydi.  sonrasında devrimin bir etkisi olarak sermayenin   meclisler açılmıştır. Daha sonraki süreçte, bu dönemdeki
 ön planda olduğu, tüketiciye ucuz fiyatla geniş   Esnaf ve zanaatkârların uyması gereken tüm kurallar   ticaretten sanayiye kayması sonucu oluşan sinai   batılılaşma hareketi ticaret alanını da etkilemiş ve bunun
 bir ürün yelpazesinin sunulduğu sistem üzerinden   lonca yönetimi tarafından belirlenmekteydi. Bu kurallara   kapitalizm, Osmanlı Devleti’ni başta Avrupa ülkeleri   sonucunda ticaret ve sanayi odaları kurulmuştur.
 sürdürmekteydi. Bu açıdan tüm ticari ve sınai hareket   uyulup uyulmadığını yine lonca yönetimi ve bugünün   olmak üzere uluslararası işbirliklerinde ham madde   Meclis-i Ticaret ve Ziraat adı verilen bu meclisin ticaret
 ve idari oluşumlar devlet tarafından denetlenmekte,   belediye benzeri kurumlarına ait muhtesip adı verilen   tedarikçisi konumuna getirmiştir. Bu süreç; 19. yüzyıl   ve sanayiye ait görevleri bulunmaktadır. Ticaret ve
 gerektiği durumlarda bu oluşumlara devlet tarafından   personel denetlemekteydi.  öncesinde başlamış olup, bu yüzyıldan sonra ticaret   sanayi okullarının kurulmasından banka ve şirketlerin
   28   29   30   31   32   33   34   35   36   37   38